Gürbüz (Robust) Tasarım

Robust kelimesinin Türkçe karşılığı gürbüz olarak geçmektedir. Gürbüzün kelime anlamı da TDK'da "sağlam, güçlü, iyi gelişmiş" olarak ifade edilmiştir. Kelime anlamından da yola çıkarsak, gürbüz tasarıma sağlam tasarım ifadesi kullansak çok da yanlış olmaz. Ancak burada belirtilen sağlamlık yapısal anlamda değil, çevresinden etkilenmeyen, değişken durumlar altında aynı performansı gösteren olarak algılanmalıdır. Çünkü Robust Design, bir ürünün geliştirme, üretim ve kullanım sırasında değişkenliklerden etkilenmeyen ürünler tasarlamayı hedefler. Gürbüzlük, yaygın olarak 2 farklı süreç içerisinde incelenir. Birincisi üretim sürecinin gürbüzlük, ikincisi ise kullanım sürecinde gürbüzlüktür.

Üretim sürecindeki gürbüzlük, üretim sırasında tüm kaynaklardan (teçhizat, personel, ortam vb.) gelen değişkenliğin etkisinin az olmasıdır.Örneğin bir ürünün performansı, üretimi yapan operatörden, üretim tezgahından, üretimin yapıldığı ortam koşullarından etkileniyorsa bu durumda üretim süreci gürbüz değildir.
Üretim sürecini gürbüz olabilmesi için;

• Kullanılan malzeme özelliği değişkenliğin etkisinin minimize edilmesi,
• Kullanılan üretim yönteminden kaynaklı değişkenliklerin minimize edilmesi, (tam otomatik üretim tezgahları, hassas çalışan enjeksiyon kalıbı vb.)
• Üretimi gerçekleştiren personelin etkisinin minimize edilmesi,
• Ortam şartlarındaki değişkenliğin minimize edilmesi,

gerekir.

Kullanım aşamasındaki gürbüzlük ise, ürünün kullanıldığı şartlardaki değişkenlikten etkilenmediği durumdur. Örneğin bir ürünün hem yüksek sıcaklık hem de yüksek sıcaklık ortamında çalışması bekleniyorsa, ancak ürün düşük sıcaklıkta çalışma performansı gereksinimleri karşılamıyorsa bu ürün gürbüz bir ürün değildir. Bu duruma bir örnek verilmesi gerekirse, geçmiş yıllarda üretilen cep telefonu ekranlar TFT tiptedir. TFT tip ekranların tepki süreleri sıcak ortamda kısa iken, soğuk ortamda süreler uzamaktadır.

Özetle, Tasarımda Gürbüzlük (Design For Robustness) bir ürünün, üretim ve kullanım aşamalarında değişkenliklerden etkilenmeyecek veya en az etkilenecek şekilde tasarım yapmayı hedefler. Bu amaçla, üretim gürbüzlüğü için, uygun malzeme, doğru üretim tekniği ve doğru üretim ortamı seçilecek şekilde tasarım şekillendirilmelidir. Ürünün kullanımı sırasındaki gürbüzlük için de ürünün kullanım tüm kullanım koşulları, kullanıcının ürünü kullanım şekli dikkate alınarak tasarım çalışması yapılmalıdır.

Yazar: Sedat Demir

Alternatiflerle İlerlemek (Set Based Design)

Set Based Engineering temel olarak, geliştirilen ürünün geliştirme aşamasının başından ürünün çıktığı son faza kadar alternatif çözümlerle ilerlemeyi önerir. Bu sayede, geliştirme sürecinin herhangi bir aşamasında alternatiflerden bir tanesinin yapılamaz olduğu tespit edildiğinde eldeki diğer çözümlerle yola devam edilir. Bu yöntemin daha maliyetli bir yaklaşım olduğu düşünülse de tasarım başında seçilen tek alternatifin geliştirme sürecinin sonlarına doğru yapılamaz olduğu veya gereksinimleri karşılamadığı tespit edildiğinde tekrar başa dönmek çok daha maliyetli olacaktır. Özellikle yeni geliştirilen (daha önce benzeri yapılmamış) bir ürün tasarımı yapılıyorsa alternatiflerle yola devam etmek stratejik açıdan uygun bir karar olacaktır. Bu sürecin sonunda, yapılabilir, rekabetçi, maliyet etkin bir ürün elde edilmesinin yanında, bilgi birikimi (knowhow) artışı da firmanın kazançları arasında olacaktır.

Bu yönteme zıt olarak tercih edilen diğer yönteme de Point Based Engineering olarak ifade edilen, tek alternatifli tasarım yöntemidir. Bu yöntemde kavramsal tasarım aşamasının sonunda alternatiflerden bir tanesiyle sürece devam edilmesine karar verilir. İlerleyen süreçlerde (özellikle doğrulama aşamasının sonunda veya üretime aktarım işlemlerine geçildiğinde) seçilen çözümün gereksinimleri tam olarak karşılamadığı tespit edildiğinde yapılacak yeni çalışmaların firmaya yaratacağı maliyet oldukça fazla olacaktır. Maliyet kaybı, sadece yeni yapılacak çalışmaların işçilik giderlerinden değil, ürünün hedeflenen zamanda ortaya çıkmamasından kaynaklı satış kayıplarından da olacaktır.

Bu nedenle, özellikle yeni geliştirilen bir ürünün tasarım çalışmalarına alternatif çözümlerle devam edilmeli, tasarım doğrulama faaliyetlerinin ve üretilebilirlik çalışmasının tamamlanmasının ardından avantajlı tasarım çözümü seçilerek üretime geçilmelidir.  

Aşağıdaki görsellerde bu iki farklı yöntemin kıyaslanması özetlenmiştir.

Set Based vs. Point Based Design

Set Based vs. Point Based Design

Yazar: Sedat Demir