TRIZ farklı alt başlıklardan oluşan geniş bir konudur. O nedenle bu konunun detaylarına farklı başlıklar altında değinilecektir.
TRIZ, problem çözmek amacıyla geliştirilmiş bir metodolijidir. İster basit olsun, ister kompleks problemin belirli bir yöntem ile çözülmesi gereklidir. Sistemli bir şekilde sorgulayarak problemin köküne inmeye zorlayan bu yöntem, problemin semptomlarını ortadan kaldırmak yerine kalıcı çözümler oluşturmayı hedefler.
Problemden çözüme doğrudan geçilebiliyorsa ya problemin semptomları giderilmiştir (kalıcı çözüm yaratılamamıştır) ya da problem yoktur. Problemlerin çözülememesinin sebeplerine bakıldığında; bilgi eksikliği, saplantı, alışkanlıklara takılmak, çözüm tekniklerini uygulamamak ve çelişkileri dikkate almamak temel nedenlerdir. Herkesin her şeyi bilmesi beklenmemektedir. Bu nedenle bilgi eksikliği doğal bir şeydir. Ancak, saplantıların dışına çıkmayarak sadece uzman olunan alan içerisinde çözüm aramak veya alışkanlıklara takılarak işi ele alış şeklini değiştirmemek problem çözümünde engeldir. Çelişkileri göz ardı ederek çözümler geliştirmenin yeni problemlere yol açabileceği gerçeği de dikkate alınmalıdır.
Problem çözme tekniği olan TRIZ’in babası Genrich Saulovich Altshuller, patent ofisinde çalıştığı yıllarda binlerce patenti incelemiş ve benzer problemlere benzer çözümler geliştirildiğini tespit etmiştir. Bu sayede 40 farklı prensip ile tüm problemlerin çözülebileceğini savunmuştur. Patentleri incelediği sırada, sadece problemlerin nasıl çözüldüğünü değil, teknolojinin evrimi konusunda da benzer yollardan geçildiğini görmüştür. Teknolojik evrim konusunda kestirim yapılabildiği, dolayısıyla ürünün bir sonraki aşamalarında ulaşılabilecek seviyelerin öngörülebildiği Altshuller’in diğer önemli tespitidir. Farklı uzmanlık alanlarında dahi benzer yöntemler ile problemin çözüldüğünün görülmesi, çözüm arayışının geniş bir çerçevede yapılması gerektiğini ortaya koymaktadır. Çözüm uzayı olarak adlandırılan yer sadece içerisinde çalışılan sektörü değil, farklı sektörleri de kapsamaktadır. Problem jenerik bir problem olarak genellenmeli, ardından problemin jenerik çözümleri tespit edilerek asıl probleme uyarlanmalıdır. Bu sayede çözüm uzayı genişletilebilmektedir.
TRIZ aşağıdaki yaklaşım ve çözüm tekniklerini ortaya koymuştur. Bu başlıklara ileriki yazılarda ayrıca değinilecektir.
Yeniliğin Seviyesi: Buluşun yenilikçi yönü kıymetini gösterir. Yenilik seviyesi yükseldikçe ürünün gösteriği gelişim artmaktadır. Fiziksel gelişim, teknik gelişim, yeni teknoloji geliştirilmesi veya yeni fenomen yaratılması farklı gelişim seviyelerini ifade eder.
İdeallik: Günün şartlarına ve beklentilerine göre bir sistemin tercih edilen ideal durumda olması önemlidir. En temel bakış açısıyla, bir ürünün işe yarar fonksiyonel özellikleri artıp, tercih edilmeyen özellikleri azaldığı (maliyet, sağlığa zararlı özellikleri vb.) durumda sistem idealleşiyor denebilir.
Sistemin Evrimi: Ürünün ya da sistemin evrileceği yön TRIZ bakış açısıyla kestirilebilir. Teknolojinin gelişimi, kullanıcıların tercihi, çevresel faktörler vb. incelendiğinde ürün gelişiminin ne yönde olacağı belli olur. Bu sayede, gelecek planlamaları yapılabilir.
Çelişkiler: Ürünün bir özelliğini daha iyi hale getirirken başka bir özelliğini kötüleştirmek olası bir durumdur. Örneğin, daha hafif bir ürün geliştirmek tercih edilirken, mukavemeti düşürmek istenmeyen bir durumdur. Bu durum bir çelişkiye sebep olup problem doğurmaktadır. TRIZ bu tip çelişkilere çözüm fikirleri sunan 40 adet yenilikçi çözüm önerisi sunmaktadır.
Yukarıda bahsedilen yaklaşımlar çerçevesinde Çelişkiler Matrisi (39 farklı özelliğin çelişmesi durumunun incelenmesi), Ayrıştırma Prensibi ve ARIZ araçları geliştirilmiştir. Bu araçlar çözüm önerileri geliştirmek konusunda yönlendirmeler yapmaktadır.
Sedat Demir
